Inloggen
Abonneren
Contact
Een boek in elke hoek
Stimuleer beginnende geletterdheid
Om ons heen zien we de hele dag letters: reclameborden, tijdschriften, een kalender of boek. Maar hoe zit dat in de klas? In een kleutergroep vind je weliswaar vaak prentenboeken, maar juist de verdieping van verschillende soorten boeken vormt een verrijking voor beginnende geletterdheid. Denk aan een atlas, een reclamefolder of een tijdschrift over architectuur. Wij pleiten voor: een boek in elke hoek!
Geletterdheid is belangrijk in onze cultuur en een goede lees- en schrijfvaardigheid is noodzakelijk voor een schoolloopbaan. Van jongs af aan zijn kinderen nieuwsgierig naar letters, de letter van hun naam, de letter van opa of oma. In de kleutergroepen bevinden kinderen zich in het stadium van beginnende geletterdheid (Van Elsäcker e.a., 2006).
Letters zijn overal, maar klopt dat nog wel in deze tijd?
Gedrukte letters zijn overal om ons heen, maar is dat wel zo? Er wordt gelezen op een e-reader of tablet, boodschappenlijstjes maken we op onze telefoon, berichtjes aan ouders worden verspreid via een app en als we iets niet weten, zoeken we op Google in plaats van in een woordenboek. In hoeverre herkennen kleuters hierin geletterdheid en kunnen ze letters spontaan herkennen? Is onze wereld nog wel zo geletterd?
Beginnende geletterdheid stimuleren
Spontane ontdekkingen zijn belangrijk binnen het ontwikkelen van geletterdheid. Henriët Odink (2024) geeft rondom het begrip ‘spontaan spellen’ ook aan dat geletterdheid een onderdeel moet zijn van een dagelijkse routine in een taalrijke omgeving. Beginnende geletterdheid stimuleren zit in veel activiteiten, zoals voorlezen, verhalen tekenen, gedichten analyseren en spelletjes voor fonemisch bewustzijn. Geletterdheid en mondelinge communicatie gaan hand in hand. Kinderen vertellen verhalen vanuit hun eigen ervaringen. Deze verhalen kunnen opgeschreven of getekend worden, om later weer terug te lezen of te vertellen. Dit is een wisselwerking en meteen ook één van de tussendoelen: relatie tussen gesproken en geschreven taal. Spelenderwijs ontdekken kinderen dat je iets kunt voorlezen wat je geschreven hebt en dat je iets kunt opschrijven wat je zegt. Een mooie ontdekking!
Een functionele en aantrekkelijke lees- en schrijfomgeving nodigt uit tot leren. De rol van de leerkracht is hierbij cruciaal. Als leerkracht ben je een rolmodel. Laat zien hoe je boeken gebruikt, bijvoorbeeld om iets op te zoeken of gewoon voor je plezier. Dit moedigt kinderen aan om boeken als een natuurlijk onderdeel van hun wereld te zien. Een uitnodigende leesomgeving en jouw houding zorgen ervoor dat kinderen enthousiast worden van boeken en dat ze op latere leeftijd die liefde voor boeken houden (Haarsma, 2021).
Geletterdheid in spel
Kinderen spelen omdat ze dat leuk vinden. Jonge kinderen zijn nieuwsgierig naar nieuwe materialen en verkennen die graag. Ze spelen na wat volwassenen doen: de hond uitlaten, computeren, de baby verzorgen en winkelen (Van der Plank, 2024).
Geletterdheid kan op natuurlijke wijze geïntegreerd worden in dit rollenspel. Kinderen spelen dat ze kunnen lezen en schrijven. Ze lezen voor aan de baby, schrijven een afspraak op, lezen een recept of handleiding bij de nieuwe telefoon (Janssen-Vos e.a., 2024).
Boeken en teksten moeten dus ook te vinden zijn bij de spelactiviteiten in de groep, in de hoeken. Op die manier worden ze functioneel voor het spel dat gespeeld wordt. Je hebt daarvoor een overvloed en variatie aan boeken nodig (Haarsma, 2021). Leg bijvoorbeeld een kookboek in de huishoek en een boek over architectuur in de bouwhoek. Juist de verdieping van verschillende soorten boeken bij de thema’s maakt het voor kinderen interessant. Leg bij het thema ‘vakantie’ een klassieke grote Bosatlas in de klas. Met de kleuren, nummers, werelddelen, namen is er genoeg te ontdekken voor de kinderen. Kies bij het thema ‘post’ voor een postzegelalbum. Dat kunnen kinderen bekijken met een vergrootglas, om zo alle details van de postzegel te ontdekken.
Boeken die bij een thema passen, zorgen voor een nieuwe spelinpuls
Als leerkracht leg je de basis voor je leerlingen voor motivatie voor boeken. Als jij zelf tijdens de werkles actief boeken betrekt, zul je merken dat je die onderzoekende houding bij kleuters stimuleert. Laat zien hoe je boeken gebruikt, bijvoorbeeld om iets op te zoeken, iets na te spelen of gewoon voor je plezier. Dit moedigt kinderen aan om boeken als een natuurlijk onderdeel van hun wereld te zien. Een uitnodigende leesomgeving en jouw houding zorgen ervoor dat kinderen enthousiast worden van boeken en dat ze op latere leeftijd nog steeds die liefde voor boeken houden (Haarsma, 2021).
Varieer in je boekenaanbod
Zoek boeken die aansluiten bij de belevingswereld van kinderen en die passen bij het thema dat speelt in jouw groep. Maak gebruik van de werkelijkheid, de sociaal culturele context, om aan te sluiten (Janssen-Vos e.a., 2024). Wees niet te bang om boeken te gebruiken die te moeilijk zijn, zoals een atlas of muziekboek. Juist die kunnen passen bij het thema en zorgen voor een nieuwe spelimpuls. Neem ‘een boek in elke hoek’ mee als voorbereiding van je nieuwe thema en ontdek samen met de kinderen hoe leuk lezen is!
Voorbeelden van boeken in hoeken
De huishoek
Zeker in de huishoek is het toevoegen van een boek van invloed op het rollenspel. Het boek kan helpen bij het naspelen van een verhaallijn of het verdiepen van een bepaalde rol. Denk aan de beroepenboeken van Liesbeth Sleegers. Maar een boek kan ook stimuleren om de echte wereld na te spelen, zoals een kookboek of voorleesboek. Tijdens een thema als ‘de supermarkt’ is het logisch dat er reclamefolders liggen. Tijdens de sinterklaasperiode leg je het grote speelgoedboek klaar en bij een thema als ‘het restaurant’ kun je denken aan kookboeken.
De bouwhoek
In de bouwhoek wil je graag dat kinderen meer inspiratie krijgen voor hun bouwwerken en geprikkeld worden om andere constructies uit te proberen. Denk daarom aan een boek over architectuur of fotoboeken van gebouwen uit de omgeving.
Een voorbeeld: In de bouwhoek staan drie kinderen rond een stapel houten blokken. Het thema is ‘We gaan op vakantie’. Er ligt een informatief boek met foto’s en illustraties van bekende Italiaanse bouwwerken, waaronder de scheve toren van Pisa. De kinderen zijn vastbesloten om deze toren na te bouwen. Maar hoe maak je een toren scheef? Ze overleggen en bedenken hoe ze scheef kunnen bouwen. Na een paar aanpassingen staat de toren. De leerkracht meet samen met de kinderen de hoogte en maakt een foto van het resultaat. Die wordt in het speciale bouwwerkenboek geplakt, zodat andere kinderen de scheve toren na kunnen bouwen.
De knutselhoek
Het grote vouwboek (Vink, 2018) is een hit om in de knutselhoek toe te voegen. Kinderen gaan erin op zoek naar inspiratie. Ze zijn hierdoor gemotiveerd om alles in het boek te bekijken en te kiezen wat hen het meeste aanspreekt. Ze maken de vouwwerkjes na en bedenken er zelf van alles bij. Andere boeken voor in de knutselhoek zijn voorbeeldboeken met knutselwerkjes, want inspiratie zorgt voor motivatie.
De zandtafel
In de zandtafel worden taarten gemaakt. Het thema is ‘de bakker’. In de zandtafel liggen verschillende kookboeken met recepten van verjaardagstaarten en cupcakes. Kinderen bakken taarten van zand en versieren ze. Als een taart klaar is, maakt de leerkracht een foto voor het fotoboek van de bakker.
Literatuurlijst
- Haarsma, I. (2021) Het spullenboek. Assen: Van Gorcum
- Janssen-Vos, F. Van der Meer,L., Vingerhoets, I. & Van de Waard,H. (2024). Basisontwikkeling voor peuters en de onderbouw. Assen: Van Gorcum
- Odink, H. (2024). Spontaan spellen. Bouw aan een stevige taalbasis voor het jonge kind. Boom
- Van der Plank, I. (2024). Kleuters en spel. Lannoo Campus
- Vink, J. (2018). Het grote vouwboek. Vouwen van A tot Z. Kosmos uitgevers
Gerelateerde artikelen
Vroege mondelinge taalontwikkeling
De eerste zeven levensjaren zijn van belang voor het ontwikkelen van een goede mondelinge taalvaardigheid. Wat is het belang van een vroege mondelinge taalvaardigheid en hoe kun...
Aanloop naar schoolrijpheid
Een kritische instelling ten opzichte van het eigen denken en dat van anderen, doen jonge kinderen op door ervaring en stimulans van de leerkracht. We noemen dit ‘reflexiviteit’...
De rol van de bibliotheek
Met de bibliotheekpas van school fietste ik – als jonge leerkracht – na schooltijd naar de dichtstbijzijnde vestiging van de bibliotheek om een stapel boeken te halen en laadde ...
