Lees een prentenboek in de eigen taal

Bij sommige kinderen in je klas wordt thuis een andere taal gesproken dan op school. Vaak betekent dit dat de woordenschat van deze kinderen kleiner is. Maar die achterstand kan snel worden ingelopen als de woordenschatkennis in de thuistaal goed is. Met digitale prentenboeken kun jij bijdragen aan een goede taalbasis van ieder kind, ook in een andere taal!

Digitale media bieden nieuwe mogelijkheden. Een digitaal prentenboek kan bijvoorbeeld gelezen worden in de verschillende thuistalen die voorkomen in een klas. Of het (voor)lezen van een digitaal prentenboek in plaats van een traditioneel prentenboek óók helpt bij het leren van nieuwe (Nederlandse) woorden, wordt nog onderzocht.

Welke stappen kun je zetten om de thuistalen van leerlingen te ondersteunen?

Een goede basis in de thuistaal

In sommige gezinnen wordt geen Nederlands, maar een andere taal gesproken. Kinderen die in deze gezinnen opgroeien, komen pas op het kinderdagverblijf of in de kleuterklas structureel in aanraking met het Nederlands.

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat tweetalige kinderen voor zowel hun thuistaal als de taal die op school wordt gesproken minder woorden kennen dan een kind die één van deze talen spreekt (Bialystok et al., 2010). Hierdoor lopen kinderen die een andere thuistaal hebben vaak achter met hun woordenschat in de tweede taal, wat kan leiden tot problemen met begrijpend lezen (Swart et al., 2023).

Maar uit recent onderzoek blijkt dat als er in de thuistaal sprake is van een goede basis (een hoge woordenschatkennis), deze achterstand ten opzichte van eentalige Nederlandssprekende kinderen ingehaald kan worden (Van den Bosch et al., 2019). Een goede basis in de thuistaal is daarom heel belangrijk.

Werk thuis én op school aan een goede taalbasis

Het leggen van een goede basis in de thuistaal gebeurt door bijvoorbeeld het zingen van liedjes, het rijmen van woorden of het lezen van boeken. Deze taalactiviteiten hebben vanaf jonge leeftijd invloed op de woordenschatontwikkeling en spelen daardoor een belangrijke rol bij het leggen van een taalbasis.

In eerste instantie vinden taalactiviteiten voornamelijk thuis plaats. Als het kind naar de basisschool gaat, wordt de taalontwikkeling ook in de schoolomgeving gestimuleerd. Samen dragen de thuisomgeving en de schoolomgeving bij aan de taalontwikkeling van een kind. Het is daarom belangrijk dat de thuistaal niet alleen thuis, maar ook op school wordt ondersteund.

Lezen is belangrijk!

Een cruciale taalactiviteit waarmee een goede taalbasis gelegd wordt, is het lezen van boeken. Dit draagt namelijk bij aan onder andere de woordenschatontwikkeling: kinderen leren het meest uit woorden die in context worden gelezen (Ellis & Shintani, 2013).

Omdat er vaak verschillende thuistalen in een klas zijn, lopen veel leerkrachten aan tegen een probleem: ze spreken niet alle verschillende thuistalen die in hun klas worden gesproken. Digitale prentenboeken bieden uitkomst. Je kunt namelijk eenvoudig wisselen tussen de verschillende thuistalen van leerlingen. De koppeling van de thuisomgeving en de schoolomgeving wordt hierdoor ook toegankelijker: kinderen kunnen het boek individueel, met de ouder thuis én op school lezen.

Een digitaal prentenboek kun je voorlezen op een vergelijkbare manier als een traditioneel prentenboek: de tekst en de bijbehorende afbeelding staan bij elkaar. Nog een voordeel van dat kinderen het ook zelf kunnen ‘lezen’: een digitale prentenboek ‘leest voor’, terwijl kinderen de bijbehorende afbeeldingen zien.

Tips voor digitaal lezen in de klas

– Gebruik de thuistaal

Zoek digitale prentenboeken op platforms als BookaBooka en deel deze met ouders. BookaBooka is een app met statische prentenboeken die beschikbaar zijn in meer dan twintig verschillende talen.

Er zijn ook gratis platforms met meertalige prentenboeken voor leden van de bibliotheek. Bereslim biedt bijvoorbeeld geanimeerde prentenboeken aan in het Engels en in het Arabisch. Een andere is De Voorleeshoek, waarop voorleesfilmpjes in verschillende talen staan.

– Betrek de ouders

Als kinderen thuis hetzelfde (digitale) prentenboek in de thuistaal lezen als op school, wordt de verbinding gemaakt tussen de thuis- en schoolomgeving. Stimuleer daarom ouders om ‘het boek van de week’ ook thuis voor te lezen.

– Verschillende talen in de boekenhoek

Ook in de klas kan de verbinding tussen de thuistaal en het Nederlands gemaakt worden. Leg bijvoorbeeld een tablet in de boekenhoek, waarop digitale prentenboeken in de verschillende talen staan. Zo hebben kinderen vrije toegang tot de digitale prentenboeken, en kunnen ze deze zelfstandig ‘lezen’. De thuistaal betrekken bij klassikale bespreking van een boek is daarnaast ook mogelijk met een digitaal prentenboek: laat kinderen bijvoorbeeld een digitaal prentenboek uit de boekenhoek ‘lezen’ in hun thuistaal en bespreek daarna het boek klassikaal in het Nederlands.

– Lees interactief voor

Interactie met ouders/volwassenen tijdens het voorlezen is belangrijk. Jij doet dit waarschijnlijk al. Wijs ouders erop dat ze tips kunnen vinden over interactief voorlezen op onderwijskennis.nl.

– Kies bewust voor geanimeerde prentenboeken

Een geanimeerd digitaal prentenboek bevat naast afbeeldingen ook bewegende beelden, geluid of muziek. Bij geanimeerde prentenboeken is het belangrijk om erop te letten dat de animaties ondersteunend zijn voor de voorleestekst en dat ze die niet vervangen of ervan afleiden.

Stimuleer ouders om ‘het boek van de week’ thuis in de eigen taal te lezen

Onderzoek naar lezen in de thuistaal

Vere Jacobs en haar collega’s onderzoeken binnen het project Jeugd en Digitalisering onder andere of lezen in de thuistaal voordeel heeft bij het leren van onbekende Nederlandse woorden en wat voor rol de interactiekwaliteit en de thuisomgeving hierin spelen. Ze laten meertalige kinderen hierbij samen met hun ouder of individueel drie keer hetzelfde statische digitale prentenboek lezen. Ze doen dit in hun thuistaal en in het Nederlands. Daarnaast vullen ouders korte vragenlijsten in over de talige thuisomgeving en bestuderen Vere en haar mede-onderzoekers de interactiekwaliteit tijdens het gezamenlijk lezen van het prentenboek

Tijdens de eerste onderzoeken met een klein aantal deelnemers zien ze al een groei in woordenschat na het drie keer lezen van het digitale prentenboek.

Vere Jacobs is promovenda op de Radboud University Nijmegen. Samen met Tijs Kleemans, Nadira Saab, Martine Gijsel en Eliane Segers doet ze binnen het project Jeugd en Digitalisering onderzoek naar de cognitieve ontwikkeling van kinderen en hun digitaal mediagebruik.

Mediatips

jedi.sites.uu.nl

HJK artikel: Bouwen aan digitale geletterdheid door Brigitte Moulaert

prentenboekeninalletalen.nl

Literatuurlijst

Bialystok, E., Luk, G., Peets, K. F., & Yang, S. (2010). Receptive vocabulary differences in monolingual and bilingual children. Bilingualism: Language and Cognition, 13(4), 525–531. https://doi.org/10.1017/S1366728909990423

Ellis, R., & Shintani, N. (2013). Exploring language pedagogy through second language acquisition research. Routledge.

Goriot, C. Jongstra, W., & Mensink, L. (2024). A literature review on the benefits of wordless picture books for children’s development. L1-Educational Studies in Language and Literature, 24, 1-26. https://doi.org/10.21248/l1esll.2024.24.1.712

Swart, N. M., Gubbels, J., In ’t Zandt, M., Wolbers, M. H. . J., & Segers, E. (2023). PIRLS-2021: Trends in leesprestaties, leesattitude en leesgedrag van tienjarigen uit Nederland. Expertisecentrum Nederlands.

Van den Bosch, L., Segers, E., & Verhoeven, L. (2019). The Role of Linguistic Diversity in the Prediction of Early Reading Comprehension: A Quantile Regression Approach. Scientific Studies of Reading, 23(3), 203–219. https://doi.org/10.1080/10888438.2018.1509864

Inloggen

Lees een prentenboek in de eigen taal

Gerelateerde artikelen

Vroege mondelinge taalontwikkeling

Aanloop naar schoolrijpheid

De rol van de bibliotheek